بررسی تأثیر تحولات تاریخی بر سیر تکوینی فقه شیعه در دوره ایلخانی

thesis
abstract

چکیده: فقه شیعه از ابتدای پیدایش تا عصر حاضر فراز و فرودهای زیادی را به خود دیده و دوران مختلفی را پشت سر گذاشته است و در گذر زمان و در بر خورد با تغییرات و دگرگونی های اجتماعی دستخوش تحوّلات بسیاری شده است و در این میان فقها به عنوان پاسداران میراث رسول اکرم(ص) و ائمه معصومین (ع) تلاش بسیاری نموده اند تا فقه شیعه در طول تاریخ کمال و بالندگی خود را حفظ کند و بتواند نیازهای مختلف هر عصر را پاسخ گوید. تحوّل و شکوفاییِ فقه شیعه نسبتی مستقیم و پر رنگ با وضعیت تشیّع در ایران داشته و وضعیت تشیع نیز را بطه مستقیمی با حوادث تاریخی داشته است. این حوادث و گسترش تشیّع در ایران در دو سطح اجتماعی و حاکمیّتی، بر ادوار فقه شیعه تأثیر گذاشته است. یکی از مباحث اساسی در تاریخ ایلخانان، گسترش تشیّع اثنی عشری در این عصر و رسمیّت یافتن این مذهب در دوره ای هر چند کوتاه در سلطنت سلطان محمد خدابنده(703-716ق) می باشد. عوامل بسیاری در گسترش تشیّع در ایرانِ ایلخانی دخیل بوده که سقوط خلافت عباسی، یعنی پایگاه رسمی قدرت سیاسی اجتماعی اهل سنّت و همچنین رویارویی و رقابت دو قدرت بزرگ آن عصر در جهان اسلام یعنی ایلخانان ایران و ممالیک مصر، یکی از علل و عوامل آن بوده است، این عامل و بسیاری عوامل دیگر که خود به دلیل ایجاد مشروعیّت سیاسی مبتنی بر اندیشه دینی پدید آمده، پیامدهایی در پی داشته که یکی از مهم ترین آنها تحوّل فقه شیعی و اندیشه فقیهان شیعی در ایران بوده است. اولجایتو ـ ایلخان مغول ـ نخستین سلطان مهم جهان اسلام است که رسماً تشیّع اثنی عشری را پذیرفته و سکه به نام مبارک دوازده امام(ع) زد. تشیّع در ادامه مباحثاتی است که میان علمای مذاهب در حضور غازان خان در جریان بوده است. علاقه اولجایتو به تشیّع و یا به دست آوردن آگاهی های بیشتر، سبب شد تا وی مقدم علمای شیعه نظیر علّامه حلّی را گرامی داشته و عرصه لازم را برای فعالیت های آنها فراهم آورد. آنچه در این تحقیق مد نظر است، تحوّل و تغییرات ایجاد شده در حیطه فقه و فقاهت و اجتهاد شیعه در دوره فقه فتوایی از جمله بحث دگرگونی در معنای اجتهاد در فقه شیعه، گسترش منابع و ادله فقهی و تحوّل در استنباط احکام شرعی، فقه مقارنه و تطبیقی است که از لحاظ زمانی محدوده تحقیق از سال656ق(زمان فتح بغداد)زمان شروع دوران حاکمیت ایلخانان در ایران تا اواخر قرن هشتم هجری منطبق با دومین دوره شکوفایی فقه فتوایی(مدرسه حله) در محدوده جغرافیایی قلمرو تحت حاکمیت ایلخانان را در برمی گیرد البته حدود قلمرو ایلخانان به ویژه در قسمت غربی در نوسان بود، بنابراین قسمتهایی مثل عراق که در این عصر مرکز ثقل شیعیان و کانون مدارس علمیه شیعه(شهرحله) و تا حدودی منطقه شام را شامل می شود. تحوّلاتی که مرتبط با شرایط جدید زمانه بود و می توانست پاسخگوی بسیاری از نیازهای مردم عصر باشد. این موضوع، صرفا مبتنی بر متون فقهی استوار نیست بلکه فرض بر آن است که ریشه این دگرگونی ها در اوضاع سیاسی ـ اجتماعی و فرهنگیِ زمانه ی زیستِ فقیهان قابل بازجست است. همچنین «تاریخِ زیسته ی فقیهان» در این بررسی محل توجه بوده است. چرا که قبول برخی مناصب یا حضور در جغرافیای سیاسی و... آشکارا بر فقه و نوشته های فقهی تأثیر داشته و این اتفاق در سطحی قابل اعتنا برای نخستین بار در دوره ایلخانان رخ داده است.

similar resources

بررسی سیر تاریخی شکل‎گیری فروع جدید در فقه متقدم شیعه بررسی تحولات مسئلۀ تمکین

با اضافه شدن فروع جدید به فقه شیعه در دوران فقه تفریعی، اصول جدیدی نیز همراه‌با آنها به ساختار فقه اضافه شدند. اگرچه منشأ برخی از آنها را می‌توان ازنظر تاریخی تحلیل کرد، اما بخش مهمی از تبعات این رویه تا امروز پنهان مانده است. یکی از این موارد، این پدیده‎ است که متغیری در یکی از ادوار به مباحث یک مسئله اضافه شده و بلافاصله ضمن ورود به اصل مسئله، بر تمامی فروع آن تأثیر می‌گذارد؛ سپس در گذر زمان،...

full text

سیر تاریخی پیدایش اصل اشتغال در اصول فقه شیعه

اصل اشتغال (یا احتیاط) از مباحث عمدة اصولی در بخش اصول علمیه است و در حالتی جریان می یابد که مکلف به اصل تکلیف الزامی یقین دارد اما در مورد مکلّف به (آنچه بدان تکلیف شده) دچار شک شده است. این اصل عملی با این وضوح و به گونة تفکیک شده از اصاله الحظر در کتب اصولیان متقدم به چشم نمی خورد. مقالة حاضر مطلب را از نخستین کتاب اصولی تألیف شده در شیعه (که در آن نشانی از این اصل به چشم نمی خورد) پی می گیرد...

full text

سیر تاریخی پیدایش اصل اشتغال در اصول فقه شیعه

اصل اشتغال (یا احتیاط) از مباحث عمدة اصولی در بخش اصول علمیه است و در حالتی جریان می یابد که مکلف به اصل تکلیف الزامی یقین دارد اما در مورد مکلّف به (آنچه بدان تکلیف شده) دچار شک شده است. این اصل عملی با این وضوح و به گونة تفکیک شده از اصاله الحظر در کتب اصولیان متقدم به چشم نمی خورد. مقالة حاضر مطلب را از نخستین کتاب اصولی تألیف شده در شیعه (که در آن نشانی از این اصل به چشم نمی خورد) پی می گیرد...

full text

بررسی عوامل فراز و فرود فقه شیعه پس از شیخ طوسی و مطالعه شرایط تأثیرگذار بر رشد دوباره آن

چکیده ادوار فقه و تحول در روش فقاهت شیعه رابطه‌ی مستقیمی با اوضاع اجتماعی ـ مذهبی جوامع شیعی دارد؛ به طوری که می‌توان آن را منعکس کننده‌ی خصوصیات یک عصر تاریخی و در عین حال مؤثّر در شکل‌گیری عناصر عصر بعد دانست. این تحوّلات فقط تفریع فقه و بیان احکام را دربر نمی‌گیرد، بلکه شامل روش استنباط و نقش فقها در کاربرد احکام نیز می‌گردد. دو دوره مهم از ادوار فقه شیعی، مقارن با دوران حکومت ایلخانی و تیموری...

full text

سیر تحولات تاریخی حضور زنان در مساجد و اماکن اسلامی و تأثیر آن بر معماری مساجد

در این مقاله به بررسی «سیر تحولات تاریخی حضور زنان در مساجد و اماکن اسلامی و تأثیر آن بر معماری مساجد» پرداخته شده است. در ابتدا حضور تاریخی زنان در مساجد در صدر اسلام و عملکرد پیامبرˆ در تشویق زنان برای حضور در مسجد و نهی موردی آنان بررسی شده است. عملکرد خلفا پس از پیامبرˆ با سنت ایشان متفاوت بوده و محدودیت‌هایی برای حضور زنان در مساجد قایل می‌شدند. ائمه‰ بعد از پیامبر شیوة آن حضرت را ادامه د...

full text

بررسی سیر تاریخی تحول نقش نگاره بزکوهی در دوره ساسانیان

    تحقیق حاضر یک تحلیل محتوایی را بر نقش نگاره‌های یافت شده بزکوهی متعلق به دوره زمانی پیش‌ازتاریخ تا ساسانیان ارائه نموده است. بر اساس نتایج به‌دست‌آمده حضور سبک طبیعت‌گرایی (ناتورالیسم)، گرایش به خارج کردن نقوش از شکل طبیعی و درجه بالایی از استیلیزه و تمایل شدید به‌واقع گرایی در دوره پیش‌ازتاریخ، آغازتاریخی و در دوره تاریخی دیده‌شده است. دیگر یافته نشان از تغییر جایگاه نقش بز از جایگاه رب‌ال...

full text

My Resources

Save resource for easier access later

Save to my library Already added to my library

{@ msg_add @}


document type: thesis

وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تبریز - دانشکده علوم انسانی و اجتماعی

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023